Kaya Tuzunun Başkenti, Yaranlar Diyarı ÇANKIRI
 |
| Resim 1 |
Belki ülkemde ki eğitimin azizliğine uğramış belki de dikkatsizliğinin kurbanı olmuş belki tanıtım sıkıntısından dolayı bilenemeyen benim küçük ve şirin şehrim Çankırı.
Türkiye Cumhuriyetinin ilk 67 ili arasında olmasına rağmen halen kimilerine göre Ankara'nın bir ilçesi, kimilerine göre Çankaya kimilerine göre de Karadeniz'in Çaykara'ısıdır orası.
Plaka kodu 18 alan kodu 0376 belediyelik tarihi 1800'lü yılları gösterse de halen ülkemin çoğu bilmez Çankırı'mı.
Bu blog sayfasının amacı Çankırı hakkında bilinemeyenleri öğretmek, yanlışlıkları düzeltmek ve Çankırı'nın kültürel ve turistik tanıtımına katkı sağlamaktır.
Şimdi Çankırı'nın tarihsel yaşantısına bir göz atalım;
 |
| Resim 2 |
1947'de yörede Türk Tarih Kurumu adına yapılan araştırmalarda, İ.Ö. 2000 ile tarihlenen Orta Tunç Çağı ve Son Tunç Çağı yerleşmeleri ortaya çıkarıldı. Ayrıca arkeolog İsmail Kılıç Kökten'in (1909-1974) İç Batı Karadeniz ile Çankırı yöresini içine alan bölgede yaptığı araştırmalar sonucunda bölgedeki ilk büyük höyük olan Ilgaz'da Kastamonu; Çankırı ve Çerkeş-Tosya yollarının kesiştiği noktadaki Salman Höyük bulundu. İsmail Kılıç Kökten'e göre, höyükteki buluntular, Anadolu'nun step niteliğini açıklayan çanaklardan çok, orman niteliği gösteren ateş boyalı bakır çanak-çömleklere benzemekteydi. Bu bilgiler ayrıca höyükte İlk Tunç Çağı buluntuları olduğunu da göstermektedir.
Paflagonlar Ve Çeşitli Toplulukların Yöreye Gelişleri
Gerek Hitit İmparatorluğu dönemi öncesinde ve gerekse imparatorluğun yıkılışından sonra Çankırı'nın içinde bulunduğu Sakarya ile Kızılırmak arasındaki bölge, çeşitli toplulukların uğrak yeri oldu.
İ.Ö. 3000-2400'lerde, Akalar'ın, sonradan Paflagonya adını alan bölge kıyılarında bir süre kaldıkları, buradaki arkeolojik kalıntılardan anlaşılmaktadır. Sonradan Ege Adaları'na göç eden Akalar, oradan Mikene uygarlığını kurmuşlardı. Aynı dönemler Paflagonya'nın iç kesimlerinde Kaşkalar yaşamaktaydı. Bu dönemi, Ege göçleri dönemi izledi. Avrupa'dan Trakya yoluyla Anadolu'ya geçerek Mısır'a kadar uzanan büyük Kavimler Göçü sırasında Paflagonya bölgesinden pek çok topluluğun geçtiği bilinmektedir. Bunlar arasında dorlar, bölgede 400 yıl kadar üstünlük kurmuşlardır.
Antik Yunan kaynaklarında, Paflagonya'nın eski halkı olarak Henet, Kaukon ve Mariandina toplulukları gösterilmektedir. Henetler, Cide-Amasra arasında, Mariandinalar Ayancık dolaylarında oturuyorlardı. Kaukonlar ise, Eskişehir (Frigya) yörelerinde yerleşmişlerdi.
 |
| Resim 3 |
Paflagonlar, hatti Devleti'nin yıkılmasına yol açan Kavimler Göçü'nün karmaşası içinde, tahminen İ.Ö. 1100de bölgeye geldiler. Paflagonlar'ın geliş tarihi, Henet, Kaukon ve Mariandinalar'dan sonra, ama onların kolları olan Traklar, Bitinler ve Tinler'den önceki zaman dilimine gelmektedir. Paflagonlar, yaşam tarzı itibariyle kendilerinden önce burada yaşamış olan Kaşkalar'a benziyor, çoğunlukla çobanlıkla geçiniyorlardı. Ünlü tarihçi Herodotos Paflagonlar'ı, Persler'in Ahameniş (Akamen) sülalesine vergi ödeyen satraklıkları arasında saymaktadır. Ancak, Pafagonlar, o dönemlerde de kendi beylerinin yönetiminde özerk bir yaşam kurmuşlardı. Bir diğer ünlü tarihçi olan Ksenofon da bu bilgiyi doğrulamaktadır. Paflagonlar'ın 100.000'e yakın askerleri olduğunu anlatan Ksenofon, bu kuvvetin bölgedeki güç dengesini bozacak bir nitelikte olduğunu belirtmektedir. Bitin ve Tinler'in yanı sıra, İ.Ö. 700-650 dolayında Kafkasya'dan Kimmerler de Paflagonya'ya kadar gelmişlerdir. Kimmerler, Lidyalılar'ca buralardan atılıncaya kadar (İ.Ö. 584) bu yörede yüzyıla yakın bir süre kalmışlardır.
EVLİYA ÇELEBİ'NİN SEYAHATNAMESİ'NDE ÇANKIRI
 |
| Resim 4 |
Kengırı Kal'ası: Dağıstan ve Türkistan içre kalmış bir vilâyettir. İlkin Kastamonu hâkimi ve Kötürüm Muharrem nâmelik vâsıtasıyla Brusa Rûm tekfûrundan feth edilmiş ba'de Yıldırım Han'ın eline geçmiştir. Sonra Çelebi Sultan Mehmed (822) tarihinde tekrar feth etmiştir. Zirâ timür vak'asında elden çıkmış idi. Anadolu eyaletinde sancak beyi tahtıdır. Beyinin hâsı (35781) akçedir. Yedi zeâmet (381) tımârı vardır.
Alaybeyi, Çeribaşı ve Yüzbaşısı vardır. Kanun üzre cebelileri ile beyinin livâsı altında bin beş yüz askeri olur. Üç yüz pâyesiyle şerif kazâdır. Üç Divân, Dört Divân, Kızıl Öz, Alaca Öz, Alaca Mescid divânlarına kadar on iki divân nâhiyeleri vardır. Kadısına senevî üç bir guruş beyine on bir guruş hâsıl olur. Amma şirret iblîs-i telbîs kavmi vardır. Sipâh yeri olmağla kethüdâ yeri yeniçeri serdârı müfti, nakib, muhtesibi, şehir kethüdası, şehir subaşısı vardır. Kal'ası murabba'ü'şekl seng bina, köçek bir ribat, bir kapusu. Vâroşu vâsi-i fezade olup dört bin kadar bağlı, bağçeli ma'mür haneleri havidir. Camilerinin en meşhuru (Sultan Süleyman Hân Camii) olub bir minareli kurşun ile mestûr müzeyyen bir cami-i ma'murdur. Âb û havası latif, halkı oldukça garib - dost olub memduhatından beyaz pirinç bozası meşhurdur.
Genel olarak baktığımızda ise; Çankırı, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan aynı adlı ilin merkezidir. Çankırı'nın adı, Batılı kimi gezginler tarafından "Çangırı" ya da "Çengiri" biçiminde yazılmıştır. Kent eski Gangra adlı kentin yerinde kurulmuştur. Önceleri Paphlagonia'ya bağlıydı. Sonra Pontus devletine, ardından da Galatia'ya bağlandı. Galatia hükümdarı Deiotarus, Gangra'yı merkez yaptı. M.Ö. 25'te Roma imparatorluğunun topraklarına katılan yöre, Bizanslılar zamanında bir ara sürgün yeri idi. Kimi kaynaklarda anılan Germanikopolis kentinin Gangra olduğu sanılıyor. Emeviler zamanında İslam orduları birkaç kez saldırdılarsa da bu kaleyi ele geçiremediler.
 |
| Resim 5 |
Çankırı ve çevresi, 1071 Malazgirt zaferinden sonra Danışmendoğullarınca ele geçirildi.
Selçukluların Malatya'da tutsak edilip Niksar kalesine kapattıkları Antakya hükümdarı Bohemond'u kurtarmak için 1101'de İstanbul'dan yola çıkan Raymond de Toulouse komutasındaki Haçlı Ordusu Ankara'yı aldıktan sonra Çankırı'ya yöneldiyse de kaleye giremediler. Amasya yakınlarında Selçuklu ordusuyla karşı karşıya gelen Haçlı Ordusu, bozguna uğradı. 1134'te Bizans İmparatoru Ioannes Komnenos şiddetli çarpışmalardan sonra kaleyi ele geçirebildiyse de, o döndükten sonra Danışmendliler kenti geri aldılar. Daha sonra yöreye Selçuklular egemen oldular. I. Murad zamanında Çankırı ve çevresi Osmanlı topraklarına katıldı. Timur, 1402'de Çankırı'yı eski sahiplerine verdiyse de, 1439'da I. Mehmet geri aldı.
Osmanlı döneminde yönetim bakımından anadolu eyaletine bağlı bir Livanın merkezi olan Çankırı, Cumhuriyetin ilanından önce Kastamonu vilayetine bağlı bir sancağın merkezi idi. Kurtuluş Savaşı sırasında İnebolu üzerinden İstanbul'dan Ankara'ya yapılan malzeme ve insan naklinde Çankırı önemli bir aracı merkez rolünü oynamıştır. Cumhuriyet döneminde il merkezi haline getirilmiştir.
 |
| Resim 6 |
(Kengırı) kelimesinin (Çankırı) suretinde yazılması 11/ 4/ 1341 (1925 Miladi) tarihinde Çankırı Milletvekili A.Talat ONAY'ın öncülüğünde TBMM'ye verilen bir teklifle değiştirilmiştir.
İlin merkezi olan Çankırı kenti, Kızılırmak'ın kolları Acıçay ile Tatlıçay'ın birleştiği yerde kurulmuştur. Deniz yüzeyinden 700-800 m. yüksekliktedir. Çankırı çok eskiden bir kale kentiydi. Kent, sonraları sırtını kaleye dayayarak, güneye doğru yayıldı. Günümüzde, Tatlıçay'ın her iki yakasına serpilmiş durumdadır. Kalenin eteklerindeki mahalleler, kentin çekirdeğini oluşturur. Bu mahalleler dar sokaklıdır. Kentin yeni kesimleri ise, daha modern görünüşlüdür.
Ve Yaranlar Diyarı Neresidir Nerededir?
 |
| Resim 7 |
Orta Anadolu'nun kuzeyinde, Kızılırmak ile Batı Karadeniz ana havzaları arasında yer alan Çankırı, 40° 30' ve 41º kuzey enlemleri ile 32° 30' ve 34º doğu boylamları arasında yer almaktadır. İlin komşuları batıda Bolu, kuzeybatıda Karabük, kuzeyde Kastamonu, doğuda Çorum ve güneyde Ankara ile Kırıkkale'dir. Denizden yüksekliği 730 metre olup, ülke topraklarının %0,94'lük bölümünü oluşturan toplam 7.388 Km²'lik bir alana sahiptir.
Çankırı'ya Nasıl Gidilir?
 |
| Resim 8 |
Karayolu:
İli kuzeyinden güneye geçen Devlet yolu,kuzeyde Kastamonu,güneyde Ankara ile bağlantıyı sağlar.Bu yol ile Ilgaz ilçesinde keşisen bir diğer Devlet yolu da Bolu'nun Gerede ilçesinden gelen ve İsmetpaşa'da ayrıldıktan sonra doğuya doğru Çerkeş, Atkaracalar ve Kurşunlu ile Ilgaz'dan geçerek Kastamonu'nun Tosya ilçesi istikametinde devam eden yoldur.Bu yol İstanbul istikametinden gelerek Orta ve Doğu Karadeniz ile Doğu Anadolu'nun büyük bölümüne ulaşım sağlamaktadır.İsmetpaşa'dan kuzeye devam eden diğer kol ise Karabük'e ulaşır.Bir başka Devlet yolu,ilin güneyinden doğuya doğru ayrılarak iskilip üzerinden Çorum'a ulaşmaktadır.Çankırı'ya bağlı Kızılırmak ilçesinde geçen yol Sungurlu üzerinden Çorum ile ikinci bağlantıyı sağlamaktadır.
Demiryolu:
Çankırı ili,Ankara-Zonguldak demiryolu üzerinde bulunmaktadır.Ankara'dan gelen demiryolu güneyde merkeze bağlı Tüney köyünden il sınırlarına girer ve Ankara-Çankırı karayolunu izleyerek Çankırı'ya ulaşır.Buradan kuzey batıya yönelerek Korgun,Kurşunlu,Atkaracalar,Çerkeş'ten geçerek Karabük'e bağlı Eskipazar ilçesine ulaşır.İl sınırları içinde Ildızım ve Göllüce istasyonları arasında 3440 metre olan Türkiye'nin ikinci uzunluktaki tüneli bulunur.
TCDD İstasyon Telefon : 0.376 213 13 19
Havayolu:
Çankırı iline, Ankara Esenboğa Havalimanı (Şehir merkezine 130 km uzaklıkta olup karayolu ile ulaşım mevcuttur) vasıtasıyla havayolundan ulaşım imkanı bulunmaktadır.
Çankırı merkezde bulunan şehirler arası otobüs işletmesi firmaları,Çankırı-Ankara ve Çankırı-İstanbul arasında karşılıklı seferler düzenlemektedir.Ayrıca ilçelerimizde bulunan otobüs işletmeleri de gerek il merkezi gerekse Ankara ve İstanbul ile karşılıklı otobüs seferleri yapmaktadır.Merkez ilçeden Ankara iki saat İstanbul ise sekiz saat sürmektedir.
 |
Resim 9TRT'nin Eski Çankırı Tanıtım Videosu |
Video 1
Kaynakça:
URL,"TRT'nin Eski Çankırı Tanıtım Videosu", www.youtube.com/watch?v=TRYa9Et4VGQ, (30 Mart 2014).URL,"Çankırı", tr.wikipedia.org/wiki/Çankırı, (24 Mart 2014).
URL,"Çankırı Rehberi / Tarihi", www.cankiri.bel.tr/sayfa-12/tarihi.php, (28 Mart 2014).
- TÜİK 2013-2014 verileri
- T.C Kültür Bakanlığı Çankırı Bilgileri
- Çankırı Belediyesi Tanıtım Birimi
- Çankırı Belediyesi Halkla İlişkiler Birimi
- Çankırı Tanıtım Derneği
- Çankırı Turizm Derneği
- 2013 Genel Nüfus Sayımı Verileri
